Het mirakelbeeld van Maria van Sevenwouden
De Friese Lieve Vrouw
Onderstaande tekst is een sterk ingekorte bewerking van de uitgave De Friese Lieve Vrouw, (1945) door pater Siardus de Vries ofm
Maria
Na de bekering tot het christelijk geloof door Bonifatius (8ste eeuw)leren de Friezen ook Maria kennen. Ze bouwen kerken, kloosters en kapellen en in het oude Friesland is er bijna geen toren zonder Maria-klok. Driemaal daags luiden die klokken over het Fryske Gea, om de mensen te herinneren aan dat plechtige ogenblik:de engel die Maria begroet en haar vraagt of zij de uitverkoren moeder van de Heer wil worden. We noemen dat het Angelus luiden, want Angelus betekent engel.
De Friezen sluiten Maria in hun hart.In het zegel van de Upstalbeam – een vergadering waar op derde Pinksterdag het belang van Friesland wordt besproken – staat zelfs een beeltenis van Maria. De inscriptie luidt: “His signis vota sua reddit Frisia tota cui cum Prole pia sit clemens Virgo Maria’.
(Door dit teken brengt heel Friesland hulde aan de Maagd Maria, die met haar lieve Kind het genadig zij)
Stavoren
In het begin van de 9de eeuw sticht de vrome priester Odulphus in Stavoren een klooster, dat hij toewijdt aan de Moeder Gods. In de 12de eeuw wordt dat klooster overgedragen aan de Benedictijnen en komt de Lieve Vrouwe-abdij tot grote bloei, vooral ook vanwege een zeer oud beeld van de Moeder Gods. Het staat in de kerk en van heinde en ver komen de mensen om Maria eer te betonen; ze is getooid in Fries kostuum, met Friese kap. Men noemt haar dan ook de Friese Lieve Vrouw.
(eventueel nog:) Ook klooster de Sionsberg bij Dokkum en de abdij Mariëngaard op de Hallumerhoek hebben in die tijd Mariabeelden. Hartwerd beroemt zich op de Madonna in de Onze Lieve Vrouwe-abdij Oldeklooster. Later krijgen de Dominicanen in Leeuwarden een fraai Mariabeeld in hun bezit. Maar vooral het beeld in Stavoren is bekend als de Friese Lieve Vrouw.
Hemelum en de Sevenwouden
De Benedictijner monniken van Stavoren verhuizen naar Hemelum, een dorpje aan de rand van de zogenaamde Sevenwouden. Dit is het zuidelijk deel van Friesland, dat dan uit zeven grietenijen (gemeenten) bestaat: Utingeradeel, Doniawerstal, Haskerland, Schoterland, Lemsterland, Gaasterland en Opsterland. Natuurlijk reist het geliefde Mariabeeld mee. Ze krijgt een plaats in het St. Odulphusklooster. In Stavoren blijft de herinnering bestaan door een zandplaat buiten de haven: Onser Vrouwen Zand.
Bolsward
Ondertussen is Bolsward een stad van belang geworden, met een levendige handel. In 1270 komen de Franciscanen er en bouwen hun klooster, de Broerekerk, in de 15de eeuw verrijst de St. Maartenskerk. Ook Bolsward is in het bezit van een mooi Mariabeeld, dat een eigen plaats heeft in een ‘huisken’ of een kapel – zoals het oude Mirakelenboek vertelt.
Omdat Bolsward veel centraler ligt dan Hemelum of Stavoren reizen er steeds meer mensen naar de Hanzestad in plaats van naar Gaasterland, en zo komt het dat de eretitel Friese Lieve Vrouw wordt overgeheveld naar het Mariabeeld van Bolsward, inclusief de toevoeging Sevenwouden. De toeloop naar het kapelletje groeit.
Het rampjaar 1515
In 1515 trekt een legerbende met Saksische huurlingen, de zgn. Zwarte Hoop, Bolsward binnen. Al plunderend steken ze de stad in brand, ook de kapel van Onze Lieve Vrouw van Sevenwouden vat vlam. Het Mirakelenboek vertelt: ‘Maar dat beeldje is uit dat huisken geschoten, nederwaarts in het water en is gevonden, dat het niet plat liggende dreef in het water, zoals natuurlijk was, maar opwaarts staande dreef.’
Kapel der Mirakelen
Zodra Bolsward zich heeft hersteld van de vreselijke ramp bouwt men voor Maria een nieuw ‘huisken’. Het wordt nu veel groter, een fraaie kapel, die al snel de naam ‘Kapel der Mirakelen’ krijgt. Want talrijk zijn de gunsten die men daar op Maria’s voorspraak ontvangt. Het Mirakelenboek verhaalt over mensen uit Harlingen, Sneek, Leeuwarden en Stavoren, Pietersbierum, Snikzwaag, Balk en tal van andere plaatsen in Friesland. Allen worden verhoord of vinden verlichting na hun smeekbede tot de Heilige moeder.
De Kapel op de Post
Staat het beeld heden ten dage in een zijkapel van de fraaie Franciscuskerk aan de Grote Dijlakker, eens had het Mariabeeld dus een eigen kapel. Daar waar de Broerestraat de Kerkstraat kruist, stond recht tegenover het Armenhuis, over de Kempenshaven heengebouwd, de ingang op de brug: Onze Lieve Vrouw op de post. Nog steeds zien we daar een gedenksteen.
De inwoners van Bolsward weten Maria te vinden in goede en in kwade dagen. Ook de beroemde pater Brugman verkondigt haar lof.
Op de zondag voor Pinksteren stromen de bedevaartgangers de stad Bolsward binnen, om de Onze Lieve Vrouw Omganck mee te vieren, waarbij men de beeltenis van Onze Lieve Vrouw van Sevenwouden in plechtige processie ronddraagt door de straten van de stad. Klokken luiden, vaandels wapperen, de huizen zijn versierd, en door Bolswards straten klinken de vrome gezangen en gebeden van de Friezen, die hun Fryske Leaffrou liefhebben en weten te eren…
De tweede ramp: 1580
In de tijd van de reformatie dringt ene Bronkhorst met zijn soldaten de stad binnen. Zij vernielen beelden en koorbanken in zowel de Broerekerk als de Sint Maartenskerk. De volksoverlevering vertelt dat de onverlaten ook het beeld van Onze Lieve Vrouw op de brandstapel willen gooien, maar dat het kleine beeldje hen ontglipt. Enkele dagen later vindt een schipper het in de onderwal van een stadgracht terug.
Vanaf die tijd moet Maria onderduiken, omdat de Roomse godsdienst wordt verboden, en heeft de kapel haar functie verloren. Ze dient nog als Latijnse school, in 1868 wordt ze gesloopt. Trouwe Mariavereerders lopen de processieweg in het geheim, stil hun Avé’s biddend.
Het beeld
De Bolswarder Maria van Sevenwouden is zo goed als zeker gemaakt in Westfalen, en dateert uit het einde van de 13de eeuw. Zij is dus meer dan 700 jaar oud. Het zware eikenhouten beeld rust op een zilveren troon, die weer op een zilveren voetstuk staat, met een Maria-monogram. Een zilveren kroon voor moeder en Kind en een zilveren scepter completeren het geheel.
Eigen kapel
Toen pater Siardus de Vries het boekje De Friese Lieve Vrouwin 1945 voltooide, was hij ervan overtuigd dat Maria van Sevenwouden weer een eigen grote kapel zou krijgen. Pastoor Staal had de parochianen immers laten beloven dat Rooms Bolsward Maria zouden gedenken, mocht Bolsward voor verder oorlogsgeweld gespaard blijven? Het lukte jammer genoeg niet voldoende geld bijeen te brengen voor het bouwplan van architect Van der Leur, de ontwerper van de Franciscuskerk. Uiteindelijk is er voor het bijeengehaalde bedrag een kapel gebouwd in het missiegebied op Irian Jaya, bij Kokonao.
Pater de Vries eindigt zijn tekst aldus:
En wie weet, misschien zal eens weer komen de grote dag van Ons Lieve Vrouwe Omganck, waarop de processie zal trekken door Bolswards straten en zal gebeden en gezongen worden door straten en zal – zo is mijn vurig wens en bede – gebeden en gezongen worden door grote groepen Friezen:
Wil gedogen, dat Friesland U weer love, Heilige Maagd!
17 mei 2015
Op de zondag voor Pinksteren zal de Processie met het beeld van Maria van Sevenwouden in ere hersteld worden. Ter gelegenheid van het 500 jarige jubileum van het Bolswarder Mirakelbeeld zal de route door de stad gaan, terwijl de kerken hun deuren wijd open zetten. Vanaf die dag kunnen bedevaartgangers ook zelfstandig de route lopen.
